W dniu 4 września 2020 roku uczniowie klasy VI  wraz opiekunem i dyrektorem Szkoły Podstawowej w Lelicach   Krzysztofem Jóźwiak

wzięli udział w żywej lekcji historii w kaplicy Bonisław.   Dzięki uprzejmości Urzędu Gminy Gozdowo autobusem szkolnym udaliśmy się na miejsce spotkania.    Podczas  lekcji uczniowie mogli obejrzeć wystawę poświęconą historii parafii Bonisław, historię miejscowości Bonisław oraz informacje  o kaplicy, która  obecnie  w ramach funduszy europejskich została odnowiona. Dowiedzieliśmy się, że kaplica została wzniesiona  w 1905 roku z fundacji Franciszka Strusińskiego. Przy kaplicy z trzech stron dobudowano katakumby , nadając jej plan krzyża.    Następnie odwiedziliśmy Grób Nieznanego Żołnierza i inne, które stanowią zabytki Bonisławskiego Cmentarza.

    Dzięki  udziałowi uczniowie zdobyli w niekonwencjonalny sposób wiedzę o historii kaplicy. Lekcja stanowiła niepowtarzalną okazję ,, dotknięcia’’ historii i pokazania jak bardzo była ciekawa.
Poniżej zamieszczamy historię miejscowości  Bonisław z którą zapoznaliśmy naszych uczniów
Bonisław należy do jednej ze starszych wsi w tej okolicy. Jej początki sięgają wczesnego średniowiecza. Została założona najpewniej przez biskupów płockich najpóźniej w końcu XII wieku. Około 1240 roku książę mazowiecki Konrad I potwierdził stan posiadania biskupstwa płockiego, wśród licznych osad wymienia się tam również Bandzuslave, którą historycy utożsamiają właśnie z tą miejscowością. Z tego okresu pochodzą też wzmianki o miejscowości Kuchary obok Bonisława.
Pierwotnie wieś zwano Będzisław, nazwa pochodziła od imienia „Będzisław”. Dopiero w XVI wieku zaczęto używać nazwy Benisław, która później przeszła w Bonisław.
Brak jest danych odnośnie tej miejscowości z czasów drugiej połowy XIII wieku, a zaszły w tym czasie duże zmiany. Wieś przeszła na własność możnego rodu rycerskiego Boleściców-Jastrzębców. W jakich okolicznościach to się stało trudno dociec, Bonisław wkrótce stał się jedną z ich głównych siedzib. Rozwój miejscowości zawdzięcza się Janowi z Łysakowa herbu Boleścic, który prawdopodobnie założył tu parafię jeszcze przed 1350 rokiem. Był to jednocześnie pierwszy poświadczony historycznie kasztelan sierpecki. Miejscowa parafia miała wezwanie ś. Stanisława.
Dokładniejsze dane pochodzą dopiero z XV wieku. W początkach tegoż stulecia szlachta z Pepłowa podważyła prawa własności dziedziców Bonisława i sprawa znalazła się w sądzie. Stąd właśnie wiemy, że dziedziczył tu wówczas Mikołaj z Bonisława z braćmi. Obronili oni swoje prawa do wsi i posiadając łaskę książęca w 1408 roku otrzymali liczne przywileje dla tych dóbr. Przywilej Siemowita IV wymienia: Mikołaja, Racibora i Mikołaja z Bonisława.
Ci rycerze przyjęli nazwisko Będzisławscy. Byli to rycerze cieszący się dużym uznaniem na Mazowszu. Byli wyznaczani jako arbitrowie w spornych sprawach, a w drugiej połowie XV wieku niejaki Bolesta z Bonisławia został pisarzem kancelarii książęcej, który będąc blisko osoby księcia wyjednał u księcia Janusza II nadanie prawa chełmińskiego dla Bonisławia. Bonisław został więc, wyłączony z pod prawa polskiego i dzięki reorganizacji mógł się szybko rozwijać. W 1488 roku książę potwierdził prawo chełmińskie dla tej miejscowości.
W następnych latach od swoich krewniaków większą część wsi wykupił (ok. roku 1487 ) Bolesta z Zalesia, pisarz książęcy i kanonik płocki. Następnie tą część przejął jego bratanek Jan Zaleski. Miał on trzech synów: Bolestę (zm. 1547), Jakuba plebana w Bonisławiu i Adriana Zaleskiego. Potomkowie Jana dziedziczyli tu do połowy XVII wieku, następnie wieś wykupił Jerzy Ubysz z Dębska. Po jego śmierci w 1659 roku Bonisław odziedziczył jego syn Zygmunt Ubysz, natomiast w 1679 roku przejął ją Jerzy Ubysz. W tym czasie żyło tu 45 poddanych.
W początkach XVIII wieku dziedziczył Stanisław Ubysz, stolnik kijowski, syn Jerzego. Po nim wieś należała do jego syna Wojciecha. Z zapisków rodziny Ubyszów wynika, że przed 1739 rokiem w tej okolicy miały miejsce różne klęski żywiołowe oraz przemarsz wojsk rosyjskich powodując duże zniszczenia.
Przez wieki Bonisław był wsią parafialną. W latach trzydziestych XVIII stulecia w Bonisławiu wybudowano kolejny drewniany kościół staraniem księdza Zboińskiego. W latach czterdziestych XIX wieku świątynia została wyremontowana i nieco zmieniona.
W 1766 roku Wojciech Ubysz już nie żył, w Bonisławiu dziedziczyła wdowa po nim oraz czterej synowie. W 1786 roku większą część dóbr Bonisław odziedziczył Franciszek Ubysz, jeden z synów Wojciecha. Właśnie Franciszek w 1789 roku sprzedał swoje części Stefanowi Karnkowskiemu, synowi Antoniego. Stefan Karnkowski wykupił też części Bonisława do braci Franciszka Ubysza i jego żony. Jednak ten majątek pozostawał w zastawie u Ubyszowej aż do 1840 roku, gdy w wieku 78 lat zmarła. Ubyszowa prowadziła tu duże gospodarstwo owiec. Zachowała się informacja, że w 1829 roku skradziono jej 118 owiec.
W początkach XIX wieku była to średniej wielkości wioska. W 1827 roku zanotowano 18 domów i 108 mieszkańców.
Po śmierci Ubyszowej trwały liczne procesy o majątek Karnkowskich, procesowały się dwie córki Stefana Karnkowskiego, Piwnicka i Zawiszyna. Dopiero w 1849 roku ostatecznie majątek Bonisław przypada Zawiszynie. Niedługo cieszyła się ona własnością, zmarła przed 1854 rokiem i ten majątek przejął jej jedyny syn, August Zawisza. Tenże w 1857 roku sprzedał Bonisław hrabiemu Arnoldowie Skórzewskiemu. Żona Augusta Zawiszy, Zofia z Jeżewskich, nie pogodziła się ze sprzedażą Bonisławia i w 1862 roku odkupiła Bonisława od hrabiego. Jednak w 1865 roku sama sprzedał go Romualdowi Żórawskiemu (spotyka się czasem zapis Żurawski, przyp. L.Z.)
Według opisu Bonisława z końca XIX wieku wieś należała do gminy Lelice. Przysiółkiem wsi była osada Kuchary Ubysze. W sumie w obydwu wioskach było 26 domów i 157 mieszkańców. Wieś zajmowała (grunty uwłaszczone) 119 mórg. Istniejący obok majątek ziemski składał się z folwarków: Kuchary Ubysze i Bonisław. Zajmował w sumie obszar 1 031 mórg. W folwarku Bonisław były 3 domy i 93 mieszkańców.
Po śmierci Romualda Żurawskiego folwark przejęły dzieci Żórawskiego, Tadeusz (1891-1941) i Mieczysław (1998-1920). Tadeusz Żórawski dziedziczył tu do II wojny światowej. Folwark liczył ówcześnie 249 ha.
W pierwszych latach XX wieku powiększono miejscowy kościół pochodzący jeszcze z XVIII wieku. Jednak w 1942 kościół spłonął od uderzenia pioruna. Obecna świątynia pochodzi z czasów powojennych.
W okresie międzywojennym wyróżniano Bonisław wieś i Bonisław folwark. We wsi były 23 domy i 217 mieszkańców, w folwarku 7 domów i 139 mieszkańców. Miejscowość należała do gminy Lelice. W okresie międzywojennym w Bonisławiu działała firma mleczarska „Eksport” sp. z o.o. należąca do Czarnobrody i Spółki. Sklepy spożywcze należały do M. Bojanowskiego i A. Chmielewskiego. Na mapie z tego okresu można też znaleźć dwa wiatraki usytuowane na południowych krańcach wsi.
Rodzina Żórawskich herbu Trzaska, dziedzice Bonisławia, cechowała się wielkim patriotyzmem, powszechnym wśród ówczesnej szlachty. Tadeusz Żórawski, ostatni właściciel folwarku, ukończył w latach 1911-1914 studia na Akademii Rolniczej w Taborze. Po ojcu odziedziczył część majątku Bonisław, a po śmierci brata również jego dział. Nigdy się nie ożenił. W czasie wojny został aresztowany przez Niemców. Więziony w obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i następnie w Dachau, został pobity na śmierć kijem. Urna z jego prochami znajduje się na cmentarzu pod Monachium (Parlacher Forst).
Jego młodszy brat Mieczysław w czasie I wojnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej rozbrajającej Niemców w 1918 roku. W czasie wojny z Rosją Radziecką zgłosił się na ochotnika. Wzięty do niewoli zmarł w obozie jenieckim na Uralu w 1920 roku. Rodziny nie założył. Jego dział w Bonisławiu przejął brat.
Zabytkiem Bonisławia jest miejscowy kościół z lat siedemdziesiątych XX wieku. Wewnątrz znajdują się liczne przedmioty liturgiczne pochodzące nawet z XVII i XVIII wieku. Na cmentarzu przy kościelnym jest nagrobek Stanisław Węsierskiego właściciela Bombalic. Jest w formie obelisku z herbem Belina i napisami dotyczącymi wcześniej zmarłych członków rodziny, głównie Rościszewskich.
W pobliżu jest też kaplica cmentarna wzniesiona w 1905 roku o charakterze gotyckim. Jest murowana z cegły. Dach dwuspadowy blaszany. Fundatorem kaplicy był Franciszek Strusiński (zm. 1904).
Do katalogu zabytków wpisana jest też (dane z 1988 roku) miejscowa szkoła murowana z lat dwudziestych XX wieku.

Rys historyczny
Wieś Bonisław wzmiankowana była w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa Płockiego z przełomu XII/XIII w. Była w posiadaniu Boleściców. Parafia została prawdopodobnie erygowana w drugiej połowie XIII w. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1350 r. Opis wizytacyjny z 1598 r. podawał, że świątynia była drewniana z malowanym wnętrzem.
Kolejny drewniany Kościół przebudowany w latach 1738-1739 staraniem proboszcza Józefa Zboińskiego, remontowany był i nieco zmieniony w latach 1840-1842 oraz powiększony w 1904 r. Świątynia spłonęła od uderzenia pioruna w 1942 r. Po aresztowaniu w 1941 r. ks. Juliana Przygódzkiego parafia całą okupację była pozbawiona opieki duszpasterskiej.
W latach 1945-1974 funkcję kościoła spełniał adaptowany drewniany barak poniemiecki, sprowadzony przez ks. Aleksandra Praszyńskiego.
Budowy obecnego, murowanego kościoła, według projektu architekta Andrzeja Pawlikowskiego, podjął. się w latach 1974-1978 ks. Romuald Jaworski. Witraże wykonali bracia Bednarscy z Rypina. Kościół został konsekrowany 28 maja 1978 r. przez biskupa Bogdana Sikorskiego. We wnętrzu zachowała się barokowa chrzcielnica i kilka obrazów.
Kolejny proboszcz, ks. Władysław Zakrzewski, doprowadził do powstania kościoła filialnego w Lelicach. Konsekrował go w r. 1990 bp Andrzej Suski.
Na cmentarzu grzebalnym w Bonisławiu znajduje się neogotycka murowana kaplica, wzniesiona w 1905 r. z fundacji Franciszka Strusińskiego. Kolejni proboszczowie starali się kompletować wyposażenie wnętrza kościoła parafialnego.

Opracowanie : p.Jadwiga Paradowska
                        p.Krzysztof Jóźwiak